Alıntılar
---
"Denizler canavarı Leviathan'dır ki
Tanrı cümle eserinden en büyüğünü
Okyanusun akıntılarında yüzsün diye yaratmıştır."
John Milton, Kayıp Cennet
---
"Koca balinalar sudan oluşan denizde yüzer ve içlerinde yağdan bir deniz taşırlar."
Fuller, Profane and Hols State
---
"Balina geminin kıç tarafındayken başını keserler ve sandalla karaya mümkün olduğu kadar yaklaştırırlar, ama baş daha on iki - on üç fit derinlikte karaya oturur."
Thomas Edge
Spitzbergen'e On Sefer (Purchass içinde)
...
"Evet, balina zıpkını yedi, ama şunu bir düşün: Böyle sapasağlam, tek parça yiğit bir hayvanı sırf kuyruğunun köküne bağladığın bir halatla nasıl idare edebilirsin?"
Ribs and Trucks Mecmuasında
Balina Avı Hakkında Bir Bölümden
---
"Koca ihtiyar balina, fırtınanın boranın ortasında da
Okyanustaki evinde olacaktır
Kudreti dev, devliği haktır
Ve uçsuz bucaksız denizin kralı olarak kalacaktır."
Balina Şarkısı
***
Çok geçmeden hazırlanması sona erdi ve sırtında koca paltosuyla, zıpkınını da bir mareşal asası gibi sallayarak odadan çıktı.
...
Şöyle dolu dolu gülmek muhteşem bir şeydir, ama böyle bir fırsat insanın eline nadiren geçer; çoğunluk kederin elindedir.
...
Şehir züppeleriyle köy züppeleri birbirine benzemez.Köydekiler, kıytırıl gösteriş düşkünleri, yazın en sıcak günlerinde iki dönüm topraklarını sürerken ellerini güneş yakmasın diye tarlaya geyik derisinden eldivenlerle giderler.Bunun gibi bir köy züppesi şöhret sahibi olmayı aklına koyup da balina avcılarına katıldı mıydı, daha limana geldiği andan itibaren sayısız şaklabanlık yapmaya başlar.Denize giderken giyeceği kıyafetleri siperiş ederken yeleğine çıngıraklı düğme, adi bezden diktireceği pantolona da askı ekletmek ister.Behey zavallı hödük!Askılarınla, düğmelerinle göbeğine düştüğün ilk fırtınada o askılar nasıl da yerinden kopuverip kırbaca döner bir bilsen.
...
Balinanın içinde, kemikler ve korku
Sardı tepemi kara ve korkunç bir kubbe gibi
Tanrı'nın tüm güneşli dalgaları
Sonumu bulayım diye, itti beni içeri
Gördüm cehennemin aralanan ağzını
Oradaki ebedi azabı ve kederi
Ki bilmez o acıları bizzat çekenden başkası
Esir alıyordu beni umutsuzluğun pençeleri
Kapkara bir yürekle seslendim Tanrıma
Tam ondan ümidi keseceğim sırada
O kulak verdi haykırışlarıma
Ve artık içinde tutamaz oldu beni balina
Hızla yetişti yüce Tanrı imdadıma
Işıl ışıl bir yunus gönderdi yanıma
Dehşetli, ama şimşek çakmış gibi parlark
Yüzünü gösterdi kurtarıcım bana
O korkunç, o muhteşem saati
Anlatsın bu şarkım asırlarca
Methiyeler Tanrımızadır tabii
Odur hem rahman hem kudretli
Neredeyse herkes bu ilahiye eşlik ediyordu.
...
Pequod asil bie gemiydi ve bir şekilde melankolik bir yanı da vardı.İçinde asalet taşıyan her şey biraz öyledir zaten.
...
Dolayısıyla adanın yaygın adeti uyarınca adlarını Kutsal Kitap'tan alan, çocuklarında doğal olarak cemaatlerine özgü o etkileyici konuşma üslubunu benimseyen, ama ilerleyen yaşlarında gözüpek, pervasız ve sınırsız pek çok maceraya atılan bir kişilik türü de vardır.Bu insanlar, üstlerinden atamadıkları geleneksel tuhaflıklarını bir İskandinav deniz tanrısına veya şairane bir putperest Romalıya atfedebilecek karakter özellikleriyle bir şekilde bağdaştırmayı başarırlar.Tüm bunlar üstün doğal güçleri, sapasağlam bir beyni ve koca bir yüreği olan, aynı zamanda en uzak sularda sayısız uzun gece nöbetlerinin dinginliği ve yalnızlığı içinde, kuzeyde yaşayanların asla görmedikleri yıldızların altında, geleneğin dışında ve bağımsız düşünmeye meyleden, tabiata dair tüm bilgileri bizzat tabiatın el değmemiş, cömert ve sırdaş bağrından alarak -birtakım tesadülerin de yardımıyla- sözünü sakınmaz bir üsluba kavuşmuş bir adamda birleşince, işte o adam koca bir milletin içinden seçilebilir hale gelir.O artık asil trajediler için yaratılmış, seyre layık bir yaratıktır.Doğuştan veya çevresel şartlar itibarıyla kişiliğinin temelinde bir yerlerde inatçı bir hastalıklı taraf da olması bu dramatik yanına gölge düşürmez.Trajik anlamda her yüce kişi, hastalıklı bir yanı dolayısıyla o konuma gelmiştir zaten.Ey heveskâr genç!Şunu bil ki, fani yücelikler hastalıktan başka bir şey değildir.Neyse, şimdi karşımızdaki adam bu anlattığımız adam değil, başka türlü bir adam.Ama bu da tuhaf bir adam ve tuhaflığı yine Quaker'lığın başka yönleri dolayısıyla ortaya çıkıp şahsi şartları etrafında şekillenmiş biri.
...
Denize açıldığı dönemlerde de sert ve baskıcı bir amir olarak biliniyormuş.Hikaye kulağa biraz tuhaf gelse de, Nantucket'ta bana anlattıklarına göre Bildad'ın ikinci kaptanlık ettiği meşhur Categut gemisi memlekete geri döndüğünde yorgunluktan bitip tükenmiş tayfanın çoğu karaya ayak basamadan hastanelere taşınmış.Dindar birine, hele ki bir Quaker'a göre epey katı yürekli olduğu su götürmezdi.Ama dediklerine göre emri altındakilere asla sövmezmiş, ama onları bir şekilde olmayacak süreler boyunca, acımasızca ve bitmek bilmeyen işlerde çalıştırmayı başarırmış.Bildad ikinci kaptanken, o donuk kahverengi gözlerinin dikkatle üzerine çevrildiğini gören adamın anında huzuru kaçar ve ister çekiç olsun, ister kavilya, hemen eline bir alet geçirip deli gibi çalışmaya koyulurmuş.
...
Seni temin ederim, yola güler yüzlü ve kötü bir kaptanla çıkmaktansa öfkeli ve iyi bir kaptanla çıkmak yeğdir.
...
Bildad gözlerini kocaman açtı, ellerini kaldırdı ve "Peleg! Peleg!" diye bağırdı."Sen de benim gibi nice tehlike atlattın, ölüm korkusunun ne olduğunu bilirsin Peleg.Hal böyleyken, nasıl olur da şimdi bu imansız lafları edebiliyorsun?Kendi yüreğinin sesine ihanet ediyorsun Peleg.Söyle bakalım, sen Ahab'ın ikinci kaptanıyken, Japonya'daki tayfunda bu Pequod'un üç direği de devrildiğinde aklına ölüm ve ahiret gelmemiş miydi?"
"Bak sen şu laflara" dedi Peleg.Ellerini iyice ceplerinin dibine dek sokup kamarayı adımlamaya başladı."Hele şu söylediğin lafa bak!Gemi ha battı ha batacak diye beklediğimiz o anlarda mı?Ölüm ve ahiret, ha?Üç direğimiz devrilmiş, geminin yanına çarpa çarpa süküleniyorken ne kadar dalga varsa hem pruvadan hem kıçtan gemiye dolarken mi?O sırada mı düşünecektim ölümü ve ahireti?Yoo!O sırada ölümü düşünmeye hiç vaktimiz yoktu.Kaptan Ahab'ın aklında da benim aklımda da yaşamak vardı, ölmek değil.Gemideki herkesin hayatını nasıl kurtrabileceğimizi, idareten birkaç direk dikip kendimizi nasıl en yakın limana atabileceğimizi düşünüyorduk."
...
Ah canım kardeşim, bizi böyle kandıramazsın.Çok önemli bir sır taşıyormuş gibi görünmek, dünyanın en kolay işidir.
...
Ama insan yanlış bir şeyler sezdiğinde, meseleye kendini artık sıyıramayacak kadar dahil de olmuşsa, şüphelerini gayriihtiyari kendinden bile saklar.
...
En muhteşem şeyler, anlatması en zor olanlardır ve en derin hatıraların ne yazık ki kitabeleri dikilmemiştir.
...
Hangi korkak, solucan gibi sürüne sürüne toprağa sığınır, ha?Ey müthişin dehşeti!Boşuna mı bunca ıstırap?Dik dur, dik dur Bulkington!
...
Dünyanın biz balina avcılarını saygın görmemekteki ısrarının en temel sebebi şudur: İnsanlar, en iyi ihtimalle, işimizin bir tür kasaplıktan ibaret olduğunu ve türlü çeşit pisliğe batmış halde çalıştığımızı düşünüyor.Biz kasap olmasına kasabız, ama ahalinin övmek için sıraya girdiği komutanların hepsi de kasaptır, hem de en eli kanlı cinsinden.
İşimizin temiz olmadığına gelince, şimdiye dek pek bilinmeyen birtakım şeyleri yakında öğrenince göreceksiniz ki bir ispermeçet gemisi bu derli toplu dünyanın en temiz şeyleri arasındadır.Balinacılık hakkındaki bu iddiaları bir an doğru kabul etsek bile, bir balina gemisinin zemini yağ kaplı güvertesi ve dağınıklığı, tarifi imkansız leş kokularının etrafı sardığı savaş meydanlarının -hani nice askerin ayrıldıktan sonra hanımların alkışlarına kapılıp içkiye teslim olduğu o meydanların- yanında nedir ki?Ayrıca askerlerin mesleğini bunca insanın gözü önünde yücelten şey işin tehlikeli oluşuysa eğer, emin olun top bataryalarına korkmadan hücum eden nice eski asker daha ispermeçet balinasının dev kuyruğu su üstünde belirir belirmez, kuyruğun rüzgarı yüzüne çarpar çarpmaz tabanları yağlamak isteyecektir.Tanrı'nın girift dehşet ve mucizeleri karşısında insana dair, akla mantığa sığan dehşet nedir ki!
...
Şimdiden bu iş ve eserlerin tüm şan ve şerefini balinacılığa atfedebilirim.Benim üniversitem Yale de değildi Harvard da; bir balina gemisiydi.
...
Gzölerinin içine bakınca hayatı boyunca sakince yüzleştiği binlerce tehlikenin gölgelerini görür gibi olurdunuz.Hayatının ekseriyeti gürültülü bir oyun değil, sessiz bir pantomim gibi geçen ağırbaşlı, sakin bir adamdı.
...
Vahşi sularda yalnız başına geçirdiği ömrü onu batıl inançlara sürüklemişti, ama bunlar cehaletten değil, zekadan doğmuşa benzeyen batıl inançlardı.
...
"Bu gemiye balinadan korkmayan adamı almam" derdi hep.Galiba bunu söylerken asıl ve işe yarayan cesaretin, insanın karşısına çıkan tehlikeyi ölçüp biçtikten sonra gösterdiği cesaret olduğunu ve cesaretinin sınırı olmayan kişinin korkak birinden bile daha tehlikeli olduğunu anlatmaya çalışıyordu.
...
Ayrıca balina avcılığı dene bu meslekte, gemi için cesaretin de temel erzak gibi dikkatli harcanması, israf edilmemesi gereken zaruri malzemelerden biri olduğuna inanıyordu.
...
Stubb'ı, başka şeylerin yanı sıra böylesine rahat ve korkusuz biri yapan, yüklerinin altında iki büklüm olmuş asık suratlılarla dolu bu dünyada hayatın yükünü böylesine neşeyle taşıyabilmesine imkan veren ve neredeyse hafiflik ölçüsünde bir neşe içinde olmasını sağlayan şey herhalde piposuydu.Zira o kusa, siyah ve küçük piposunun yüzündeki yeri burnu kadar sabitti.Belki bir gün yatağından burunsu kalkabilirdi, ama piposuz asla.
...
Herkes bilir ki dünyamızın havası, ister karada olsun ister deniz üstünde, soluk alıp veren sayısız faninin ciğerlerinden çıkmış adı sanı duyulmadık nice illetle doludur ve bu yüzden kolera salgını gibi olaylar baş gösterdiğinde kimileri ağızlarını kafur sürülmüş mendillerle örtüp dolaşırlar.İşte Stubb'ın tütün dumanı da her türlü illete karşı bir mikrop kırıcı vazifesi görmüş olabilir.
...
"Artık nasıl da fayda etmiyor tütün içmek.Ah pipom benim!Senin efsunun da yitince ne olur benim halim!Burada hiç fark etmeden, keyif de almadan, yönümü rüzgâra vermiş pipo içiyorum hiçbir şeyden anlamaz gibi!Aynı can çekişen bir balina gibi, son nefeslerin en güçlü ve dertli nefesler oldu.
...
Katil Balina: Nantucketlıların bu balinaya dair kesin olarak bildikleri şeyler gayet kısıtlıdır.Bilim insanı geçinenler o kadarını da bilmez.Benim uzaktan görebildiğim kadarıyla büyüklük olarak grampus kadar vardır.Son derece vahşidir, bir nevi Fiji balığıdır.Bazen sülük gibi Folio balinalarına yapışıp kaldığı ve bu koca hayvanların keyfini ölesiye kaçırdığı olur.Asla avlanmaz.Nasıl bir yağı olduğuna dair hiçbir bilgim yok.Başka ayırt edici bir özelliği bulunmadığından dolayı bu hayvanın ismine müdahale etmiyorum.Yoksa hem karada hem de denizde hepimiz öldürenlerdeniz.Buna Bonaparte ailesi de dahil, köpekbalığı ailesi de.
...
Son derece yapay deniz âdetlerinin ortaya çıkardığı acayipliklerden biri de güvertedeyken kaptna sonun dek kafa tutabilen, boyun eğmeyen zabitlerin, yemek saati gelip de aynı kaptanın sofrasına oturunca birdenibire mülayim, mütevazı bir havaya bürünmeleridir.Masanın başında oturan kaptanın etrafına dizildikleri bu sahne pek eğlenceli, hatta zaman zaman epey komik bir sahnedir.Bu değişimin sebebi nedir?Bir sorun mu?Muhtemelen hayır.Babil kralı Belşazzar olmak, hem de öyle çalım satarak değil, saraylara yakışır bir incelikle Belşazzar olmak için insana muhakkak bir ölçüde dünyevi haşmet gerekir.Ama kendi sofrasında, misafirlerinin başında oturan ve onlara hakiki bir üstünlük ve zeka ile eşlik eden adamın o andaki rakipsiz iktidarı, kişisel nüfuz alanı ve asaleti Belşazzar'ınkinden fazladır, çünkü Belşazzar kralların en yücesi değildi.Dostlarına ziyafet çekmiş herkes Sezar olmanın tadına bir kez olsun varmıştır.Bu duygu, insan ilişkilerindeki üstünlük mücadelesinin ortaya çıkardığı karşı konulması imkansız bir büyüden doğar.Tüm bunlara bir de gemi kumandanının halihazırdaki resmi üstünlüğünü eklerseniz, deniz yaşamına dair bahsettiğimiz tuhaflıkların ortaya çıkış sebepleri daha iyi anlaşılır.
...
Ahab'a bu şekilde yaklaşmak imkansızdı.İsmen aralarında olsa da cismen hepsine yabancıydı Ahab.Eskiden Missouri'nin her yerinde bulunan, ama sonradan soyu tükenen boz ayıların sonuncusu gibi yaşayıp giderdi.Bahar geçip yaz bitince ormanlara kaçan ve bir ağacın gövdesine sığınıp parmaklarını emerek kışı geçiren o vahşi Logan gibi, Ahab'ın beden oyuğuna hapsolmuş ruhu da, o yaşında, bu kasvetten beslenerek varlığını sürdürürdü.
...
Sıcak denizlerdeki balina avı macerasının büyük kısmına mutlak bir olaysızlık hakimdir.Ne bir haber alırsınız ne de gazete okumanız mümkündür.Harcıalem olayları büyük bir heyecanla aktaran ikinci baskılar sizi boş yere telaşa düşürmez.Ne aile facialarından, ne batık yatırımlardan ne de değeri düşen hisse senetlerinden haberdar olursunuz.Akşam ne yiyeceğim diye bile düşünmezsiniz, çünkü en az üç sene boyunca yiyeceğiniz her şey fıçılarında uslu uslu beklemektedir ve yemek menüsü bir gün bile değişiklik göstermez.
...
"Çalkalan ey derin ve koyu mavi deniz, çalkalan!Tepende beyhude on bin balina avcısı dolanıyor." Böyle gemilerin kaptanları bu aklı bir karış havada genç filozofları sık sık fırçalar, sefere yeterince "ilgi" göstermedikleri için azarlarlar.Bunları söylerken, bu işi onurlu bir şekilde yapmayı çoktan unuttuklarını ve aslında içlerinden gizli gibzli balina görmemeyi dilediklerini ima ediyorlardır aslında.Ama ne fayda!Bu genç Platoncular, görüşlerinin kusurlu olduğunu, uzağı seçemediklerini, söz sinirlerini zorlayarak bir yere varmalarının imkansız olduğunu düşünürler.Opera dürbünlerini evde unutup gelmişlerdir.
Bir keresinde zıpkıncılardan biri böyle bir gence dönüp, "Behey maymun evladı, aşağı yukarı üç yıldır seferdeyiz ama tek bir balina görmüşlüğün yok.Sen yukarı çıkınca balinaların sayısı birden tavuk dişlerinin sayısı kadar oluveriyor.
...
Size okul çocuklarının zorbalara dediği gibi, "Boyunuza göre birini bulun, beni dövmeyin!" diyecek değilim.Hayır.Beni devirdiniz, ama tekrar ayağa kalktım.Fakat bu kez siz kaçıp saklandınız.
...
Yani korkak tay için kürkü neyse, beyaz köpüklü denizin boğuk sesleri, dağların desen desen buzlarla kaplı zirvelerinin buz gibi hışırtıları, çayırlarda güneşin altına serilmiş karların o ıssızlıkta rüzgârın önünde oradan oraya taşınışı da Ishmael için odur!
Bu gizemli belirtilerin isaret ettiği isimsiz şeylerin nerede olduğunu ikimiz de bilmiyoruz, ama tay da ben de eminiz ki bunlar muhakkak bir yerlerdedir.Görebildiğimiz dünya, pek çok haliyle sevgiden var edilmiş gibi dursa da birtakım görünmez köşeleri korkudan var edilmiştir.
...
Dışarıdan öyle görünüyordu ki, bir yandan Ahab kırışık haritalara çizgiler çizerken, bir yandan da görünmez bir kalem de onun derin izlerle dolu alnına çizgiler ve rotalar işliyordu.
...
Ahab bir şeyin daha farkındaydı.Hislerin zirve yaptığı zamanlarda, insanlar gündelik kaygıları bir kenara fırlatıp atar, ama böyle zamanlar gelip geçicidir.Ahab'a göre insan denen makinenin sabit, kalıcı koşulu çıkarcılıktı.Belki Beyaz Balina bu vahşi mürettebatın yüreklerini ateşliyordu, belki bu vahşiliğe hitap etmek onlardaki asil, şövalyelere layık yanları okşuyordu.Ama Moby Dick'in peşine seve seve düşecek olsalar da sıradan, gündelik ihtiyaçlarını tatmin edecek gıdaya da ihtiyaç duyarlardı.Eski zamanların şaşaalı Haçlı şövalyeleri bile İsa'nın mezarı peşinde savaşmak üzere iki bin mil yol teperken arada sırada yağma yapmadan, hırsızlığa bulaşmadan ve yol üstünde din adına başka başka ek gelir kapılarına başvurmadan edemiyordu.Onlara yalnızca tek bir nihai ve romantik hedef gösterilmiş olsaydı, pek çokları tiksintiyle yarı yoldan dönerdi.İşte Ahab da "Bu adamların para kazanma umudunu kırmayacağım," diye düşünüyordu.Evet, para.Belki şu anda paraya önem vermez görünüyoalardı, ama aradan aylar geçip de seferin sonunda hâlâ para kazanma umudu olmazsa içlerindeki o sinsi para kazanma hırsı birden alevlenip isyana dönüşüverirdi ve o zaman gözlerinde Ahab'ın üç kuruşluk değeri bile kalmazdı.
...
Fakat o gizemlere bürünmüş Ahab'ın kaplan sarısı mürettebatına neler söylediğini buraya yazmasak daha iyi olacak, zira sizler bu satırları imanlı
edepli yerlerde okuyor olacaksınız.
Ahab kasırga kaşları ve kıpkızıl katil gözleriyle, ağzından saçtığı köpükler iki dudağını tutkal gibi birbirine yapıştırmış halde avının peşinden giderken ağzından çıkan sözleri ancak küstah denizlerin kâfir köpekbalıkları dinlemeye tahammül edebilirler.
...
Köle taşıyan gemiler karşılaşınca hemen en aceleci hallere bürünüp birbirlerinden uzaklaşırlar.Korsanlara gelince, kurukafa bayraklı iki gemi rastlaştığında balinacıların birbirlerine "Kaç varil doldurdunuz?" diye soruşu gibi, onlar da ilk önce "Kaç kelle aldınız?" diye sorarlar.Sorularına cevap aldıktan sonra da derhal dümenlerini birbirlerinden uzağa kırarlar, çünkü iki taraf da şeytani kötülüklere bulaştığından, karşı tarafın kendilerininkine benzeyen kötü yanına uzun uzadıya tanıklık etmek istemez.
...
"Baylar, bir geminin güvertesinin silinmesi, o esnada sert bir fırtına yoksa, hiçbir şartla ihmal edilmeyen rutin işlerden biridir.Düpedüz batmakta olan gemilerin bile güvertesinin silindiği olmuştur.İşte baylar, deniz kuralları hiçbir şekilde esnek değildir ve denizciler içgüdüsel olarak tertipli olmayı severler.Öyle ki, yüzlerini yıkamadan boğulmayı bile reddederler.
...
Ama şunu da söylemek gerekiyor ki, şiddete bulaşmış insanların en iyi yanlarından biri zaman zaman zengini yağmalamak için sarf ettikleri gücün daha da fazlasını yoksula kol kanat germeye sarf etmeleridir.
...
Gemide, kazanlarda kaynayan balinaya edilen işkence duman olmuş göğe yükseliyor, bir demirciler çarşısından yükselen dumanlar gibi; rüzgâr yönünde fırtınalar ve yağmurlardan haber veren bir kar bulutun yükselişi, öyle anlaşılıyor ki, telaşlı denizcilerin hareketlerini daha da hızlandırıyor.
...
Keşke gam yerine gemi çapası, mahmuz yerine de zıpkınlardan bir demet yaparak o balinaya binebilsem ve semanın en yükseklerine sıçrayarak sayısız çadırların kurulduğu söylenen o efsanevi gök katmanlarının hakikaten de fani gözlerimin menzilinden uzaklarda var olup olmadığını görebilsem!
...
Kara insanları denize has canlıları genel olarak insana hep son derece uzak ve itici hislerle eşleştirmiş olsalar da; denizin uçsuz bucaksız bir terra incognita olduğunu, Columbus'un aklındaki belli bir Batı dünyasına erişebilmek için sayısız dünyanın yanından geçip gittiğini bilsek de; insanların başına gelmiş felaketlerin en korkunçları, çok çok büyük ihtimalle ezelden beri hiç şaşmaksızın denize açılanları hedef almış olsa da, insan denen bebek, ilmi ve becerisiyle böbürlenip dursa ve belki de iyimser bir gelecekte ilmi ve becerisi artacak olsa da; bir an durup düşünecek olursak anlarız ki deniz ilelebet, mahşer günü gelip çatana dek insanı küçük düşürmeye ve öldürmeye devam edecek, onun elinden çıkabilecek en görkemli ve sağlam gemileri tuzla buz edecektir.Fakat insanoğlu özü itibarıyla farkında olduğu denizin korkunçluğunu bu tür olayları tekrar tekrar yaşadıkça hafızasından silmiş gibidir.
..
Nantucketlıların bazıları balinanın Stubb'ın bahsettiği, kuyruğun gitgide küçülüp bittiği yerdeki etine bilhassa düşkündür.
...
Bir deniz savaşının sıcak dehşeti ve şeytani atmosferinin ortasında köpekbalıklarının, kırmızı et doğranan masanın etrafına toplanmış aç köpekler gibi, büyük bir beklenti içinde gözlerini yukarı diktiklerini görebilirsiniz.Öldürülüp de aşağı atılan her adamı anında kapmaya hazırdırlar; güverte denen masadaki yiğit kasaplar birbirlerinin kanlı canlı etlerini yaldızlı ve püsküllü et bıçaklarıyla yamyam gibi doğramakla meşgulken köpekbalıkları da mücevher kakmalı damaklarıyla, itişe kakışa, masanın altında cansız etleri doğramakla meşguldür.Bu meseleyi neresinden ele alacak olursanız olun aşağı yukarı aynı şeyi görürsünüz, yani herkese yetecek kadar köpeklik vardır işin içinde.Köpekbalıkları Atlantik'i geçen köle gemilerinin bir numaralı refakatçileridir, kendilerini ilgilendirecek bir paket aşağı düşer diye, ölmüş bir kölenin ululünce gömülmesi gerekir diye hiç durmadan gemiye eşlik ederler.Çok sayıda köpekbalığının bir araya geldiği ve doya doya tıkındığı başka bir iki durum daha sayılabilir, ama bu kadar çoğuna ve böyle neşelisine ancak deniz ortasında, gece vakti, bir balina gemisinin yanına bağlanmış ölü bir ispermeçet balinasının etrafında denk gelebilirsiniz, başka yerde değil.Böyle bir şey, daha önce görmediyseniz şeytana tapınmanın ve onu tatlı sölerle anmanın uygunsuzluğuna dair acele karar vermeyin.
...
Peki, balinayı kendi yağıyla yanan lambanın ışığında yiyen Stubb'ın yaptığı ayıptan da öte, öyle mi?
...
İnanılır şey değil, ama o sırada ölü balina gibi büyük bir avın peşine düşmüş olan köpekbalıkları, normalde hiçbir ayrım yapmaksızın her türlü ete saldırsalar da, o esnada insana pek dokunmazlar.
...
Bizzat şeytan o adam.Kuyruğunu görmüyorsan katlayıp göz önünden kaldırdığı, kıvırıp cebinde sakladığı içindir.
...
Balina gibi böyle büyük bir hayvanın dünyayı bu kadar küçük gözlerle görmesi ve fırtınaların sesini tavşan kulağından küçük kulaklarla duyması acayip değil mi?Peki ya balinanın gözleri Herschel'in büyük teleskobunun lensi kadar, kulakları da katedrallerin revakları kadar geniş olsa görüşü ve duyuşu daha keskinleşir miydi?Hiç de öyle olmazdı.Öyleyse neden aklınızı "genişletmeye" çalışıyorsunuz?İnceleştirin yeter.
...
Şu ispermeçetin yüz ifadesini görüyor musunuz?Tam olarak öldüğü anki yüz ifadesi bu, sadece alnındaki uzun çizgilerden birkaçı kaybolmuş gibi.Ölüm konusuna kayıtsız, çayırlar gibi huzur dolu bir alın görüyorum orada.Bir de şu diğerinin yüz ifadesine bakın.Yanlışlıkla geminin gövdesine dayanmış ve çeneyi sımsıkı kapayan koca alt dudağa bakın.Bu kocaman başın tamamı ölüm karşısında sımsıkı bir duruşu ifade ediyor gibi görünmüyor mu?Bana gerçek balina bir Stoacı, ispermeçet balinası da belki son yıllarında Spinoza okumuş bir Platoncu gibi geliyor.
...
Bundan sonra bu kocaman canavarın başka yerlerine has özelliklerden ve güçlerden bahsettiğimde, başıyla vurduğu olur olmaz darbeleri anlattığımda cahillere mahsus o inanmazdlığı bir kenara koyacağınızdan ve ispermeçet balinasının Darien Kıstağı'nı delip Atlantik'le Pasifik'i birbirine kattığını anlatacak olursam dahi hafifçe kaşınızı bile kaldırmadan dinleyeceğinizden eminim.Çünkü eğer evinizde beslediğiniz bir balinanız yoksa hakikat konusunda dar görüşlü ve duygusalsınız demektir.
...
Tashtego o başın içinde ölseydi, oldukça özel bir ölüme mazhar olacaktı.En beyaz, en nefis, en güzel kokulu ispermeçet yağının içinde boğulup balinanın gizli iç bölmesini, kutsal odasını kabir belleyecekti.Bundan daha tatlı ölüm deyince akla bir tek Ohio'da içi oyuk bir ağacın kovuğunda bal ararken çok büyük bir peteğe rastlayan ve fazla öne eğildiği için balın içine düşüp oracıkta tahnitlenen bal toplayıcısı geliyor.Sizce kimler bu şekilde Platon'un altın zihnine düşüp orada o tatlı ölüme mazhar olmuştur?
...
Koca bir piramit gibi taşıdığı sessizliğinde gizlidir.Piramit deyince de aklıma şu geliyor: Şark dünyası gençliğinde ispermeçet balinasını tanısaydı onu o çocuksu büyülü fikirlerle dolu zihninde muhakkak tanrılaştırırdı.Sonuçta Nil timsahını dili yok diye yahut ağzından çıkaramayacağı kadar küçük bir dile sahip diye tanrılaştırmışlardı.Olur da şu andan sonra yüksek kültüre erişmiş, şiire hakim bir millet eskinin şen bahar tanrılarına iade-i itibarda bulunup da bugün tek bir Tanrı'nın keyfince hüküm sürdüğü kainatı onların eline teslim edecek olursa, emin olun ispermeçet balinası o yeni zirvelerde Zeus'unki kadar yüksek bir tahta yerleşir.
...
Bazı işlerde takip edilecek en doğru yol özenli bir düzensizliktir.
...
Sag-Harborlu ihtiyar bir balina avcısı bu İbrani hikayesinden şu sebeple şüphe ediyordu: Adamın elinde o eski, süslü, acayip ve akla aykırı desenlerle bezeli bir Kitabı Mukaddes vardı ve bu desenlerden birinde Yunus'un balinası tepesinde iki hava deliğiyle betimlenmişti.Bu özellik yalnızca deniz canavarlarının bir alt türü (gerçek balina ve çeşitleri) açısından doğrudur ve balina avcıları hava delikleri çok küçük olan bu tür hakkında "deliğine tek bir bozuk para atsan boğulur" yorumunu yaparlar.Fakat bu konuda da Piskopos Jebb'in cevabı hazırdır.Piskoposa göre Yunus balinanın midesine kadar inip orada hapsolmuş diye düşünmemizi gerektiren bir şey yoktur, geçici bir süreliğine balinanın ağzında bir yerde mahsur kalmış da olabilir.İyi yürekli piskoposun bu sözlerini makul görebiliriz, zira hakikaten de gerçek balinanın ağzı, içine iki oyun masası dörder de oyuncu yerleştirmeye yetecek kadar geniştir.Belki Yunus da bu tür bir balinanın bir dişinin oyuğuna yerleşmiş olabilir.Gerçi düşününce gerçek balinaların dişi de yoktur ya, her neyse.
...
Yine de ispermeçet balinasının koku alma konusunda yeterli donanımı olmadığına şüphe yoktur.Gerçi olsa ne işine yarayacaktı ki?Denizde ne güller vardır, ne menekşeler ne de kolonya.
...
Başka şairler antilobun yumuşacık bakan gözlerine, yere hiç konmayan o masal kuşunun tüylerine övgü dolu şiirler şakımıştır; benim şiirim onlarınki gibi yüce nesnelere değil, kuyruğa dair.
...
Dolayısıyla bu insanlara gidip de büyük tufanın ikincisinin geleceğini haber verecek olsanız, "Biz zaten Nuh'un gemisindeyiz!" deyip geçeceklerdir.
...
"Balinaya yılgı geldi."
...
Hiçbir hayvanın ahmakça bir davranışı yoktur ki insanın çılgınlıkları tarafından kat be kat aşılmamış olsun.
...
"Bu deniz canavarının karnında amber aramak boşaydı, dayanılmaz koku buna imkân vermiyordu" Sir T. Browne, Amiyane Hatalar
...
Bu kadar büyük bir cüsseden çıkan kokunun şiddeti öyle yoğundur ki, vebanın vurduğu ve insanların ölülerini gömmeye yetişemediği Asur şehrini bile gölgede bırakır.Hakikaten de bazen en aç gözlüleri bile yakınına demir atmaktan alıkoyacak kadar berbat bir kokudur bu.
...
Hava durgunken açık denizde yüzmek, iyi yüzme bilenler için karada yaylı at arabasıyla seyahat etmek kadar kolaydır.Ama bu işin tahammül etmesi zor tarafı yapayalnız yapılmasıdır.Öylesine merhametsiz bir enginliğin orta yerinde insanın kendiyle kalması, aman yarabbi!Böyle bir şeyi kim idrak edebilir?Bundan sonra en durgun havalarda bile açık denizde yıkanan denizcileri gördüğünüzde gemilerine nasıl sımsıkı tutunduklarına ve geminin dibinden ayrılmadıklarına siz de dikkat edin.
...
"İncil sayfası gibi olsun, İncil sayfası gibi" Zabitlerin kıymacıya verdikleri standart emir budur.Bu şekilde işini daha dikkatli yapması, yağı daha ince dilimlemesi gerektiğini hatırlatırlar ona, çünkü böyle yaptığı takdirde yağ kaynatma işi de hızlanır ve hem niceliği hem de muhtemelen niteliği artar.
...
Kimi kederde bilgelik vardır, ama bazı deliliklerde de keder vardır.
...
İşte böylesinw geniş ve açık ufuklu bir konunun yarattığı derin hisler böyledir, böyle yücelticidir.Biz de konumuzun cüssesiyle birlikte büyürüz.Görkemli bir kitap yazmak için görkemli bir konu seçmek gerekir.Deneyen çok olduysa da pire hakkında büyük ve kalıcı bir eser vermenin imkânı yoktur.
...
Ahab'ın zıpkınının akıttığı kan Firavun'dan da yaşlıydı.
...
Dolayısıyla tüm bu nedenlerden dolayı, tek tek ölümlü olsalar da balinanın bir tür olarak ölümsüz olduğunu kabul ediyoruz.Daha kıtaların göbek bağı kesilmemişken o bu sularda yüzüyordu; bugün Tuileries'in, Windsor Kalesi'nin ve Kremlin'in olduğu yerlerde dolaşıyordu.Nuh Tufanı sıraında Nuh'un gemisine gülüp geçmişti.Dünya, üstündeki sıçanlardan kurtulmak için bir kez daha sular altında kalacak olursa ölümsüz balina o tufanı da atlatacak ve selin en yüksek noktasında şaha kalkıp kafa tutuşunu simgeleyen köpüklerini göklere püskürtecektir.
...
"Bunlar da senin fırtına kuşların mı Perth?Hep peşindeler.Uğurlu kuşlardır gerçi, ama herkese değil tabii.Baksana, onlar tutuşup gidiyor ama sen aralarında yaşamaya devam ediyorsun, ufacık bir yanık bile yok üstünde."
Perth duraklayıp ağırlığını çekice vererek biraz nefeslendikten sonra, "Ben baştan aşağı dağlanmışım da ondan, Kaptan Ahab." diye cevapladı."Dağlanmış yarayı bir daha dağlamak kolay değildir."
...
Ahab da kendi gemisinin kıç güvertesinde dikiliyordu.Saçı başı dağınıktı, kapkara yüzünü inatçı bir gölge kaplamıştı.Biri arkasında bıraktığı işleri kutlamakla, diğeri gelecek olaylara endişelenmekle meşgul bu iki geminin denizde bıraktığı izlerin kesiştiği esnada iki kaptan bu sahnedeki müthiş zıtlığın ete kemiğe bürünmüş halleri gibiydi.
...
"Öyleyse söyle bana, sen her işe koşan, her şeyden anlayan, her şeye burnunu sokan, her şeyi sahiplenen imansız ihtiyarın teki değil misin?Bir gün bacak yapıyorsun, ertesi gün o bacakları tıkıştırmaya bir tabut, öbür gün de aynı tabutu cankurtarana çeviriyorsun.Sen de tanrılar gibi işkesiz çalışıyorsun, onlar gibi her işte gönlün var."
...
Dediklerine göre Titanlar yanardağların kraterlerini oyarken usul usul şarkı mırıldanırmış.Meşhur oyundaki mezar kazıcısı da elinde kürekle şarkı söyler.Sen hiç söylemez misin?
...
"Bu avda benim için en büyük sağlık kaynağı da yaram oldu."
...
"Kırk yıldır kurutulmuş, tuzlanmış şeylerle besleniyorum ki ruhumun da böyle beslenmekten kurumuş olmasına şaşmamalı.
...
Dümenci, hiç bozmadan, dünkü gibi, şimdiki gibi devam et.Ne hoş bir gün.Meleklere sayfiye evi olsun diye yepyeni bir dünya yaratılsa, takdim edileceği ilk gün bile bu anki kadar güzel görünemezdi herhalde.Al sana üstüne düşünülecek bir şey, Ahab.Gerçi Ahab'da düşünecek zaman ne arar.Ahab asla düşünmez, ancak hisseder, hisseder, hisseder.Bu kadarı da fani birini tanımaya yeter!Düşünmek küstahlıktır.Düşünme hakkı ve ayrıcalığı yalnız Tanrı'ya aittir.Düşünme bir ihtiyat ve dinginlik hali ister -yahut esasında öyle olması gerekir.Oysa biim zavallı kalplerimiz güm güm atar, beynimiz uğuldar, yapamayız.Yine de bazen şu beynimin sükunete kavuştuğunu düşündüğüm oluyor.Buz gibi çıtırdıyor şu ihtiyar kafatasım, içindekilerin buza dönmesiyle paramparça olan bardaklar gibi.
...
"Ruhumun gemisi üçüncü kez çıkıyor bu seyahate Starbuck."
"Evet kaptan, dediğiniz gibi."
"Kimi gemiler limandan ayrılırlar Starbuck ve kaybolup giderler."
...
Ey Tanrım!Nedir bu içimden kılıç gibi geçen, ama beni yine de ölü gibi sakin, ümitli kılan, tam ürpertiyle sarsılacakken duruveren şey?
...
Zıpkın fırladı, vurulan balina ileri atıldı ve halat olduğundan neredeyse ateş çıkaracakmış gibi bir hızla akmaya başlayan zıpkın halatı bir an sıkıştı.Ahab halatı kurtarmak için öne eğildi, kurtardı da.Ama boynunu da hızla boşalırken havada halkalanan halata kaptırdı.Kurbanlarını çıt çıkarmadan, yay kirişiyle boğan dilsiz Türk cellatları gibi kendisini sessizce yakalayan halatla birlikte sandaldan fırladı, gidişini sandaldaki kimse fark edemeden.Bir an sonra, halatın sonundaki ilmik bağı da boşalan fıçıyı terk ederken kürekçilerden birini devirerek suya düştü ve derinliklerde gözden yok oldu.
...
"Ve yalnıca ben kaçıp kurtuldum, sana anlatmak için."
-Eyub
...
Herman Melville
Moby Dick
Sel Yayıncılık, 2019
Çeviri: Deniz Keskin
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder