çalab'ım bir şar yaratmış, hacı bayram veli hazretleri'ne ait manası gizli sözlerin şerhi, ismail hakkı bursevi

                                                       Çalabım bir şar yaratmış
                                                       İki cihan aresinde    
                                                       Bakıcak didar görünür
                                                      Ol şarın kenaresinde 

                                                                                             Hacı Bayram Veli

...

"Kenare" ibaresinin en dakik sırrı şudur: Rü'yetin elde edilmesi için mesafenin ispatı ve uzaklığın tasviri ile görüşün temsili gerekir; zira "didar-görünmek" göeren ve görünenin beka-kalıcılığıyla olur, fena silinip gitmesiyle değil.Yani görenin, görünende fani olduğu duruma rü'yet demezler.Zira vahdet aleminde şirk olmaz.

...

Hasılı; tam ve olgun lezzet için, sıfatın zuhur ettiği yerde zuhur eden Zat ile aşina olmalıdır.Böylece hem sıfat nuru ile nurlanmak ve hem de Zat'ın cemali ile şeref bulmak mümkün olur.

Böylece uzakmış gibi görünen birçok kimsenin, gerçekte yakın oldukları da anlaşılmış oldu.Onun için, bu dünya alemi kimine cennet, kimine cehennem olmuştur; zira aşağıların en aşağısında olmak ulviliklerin ulvisinde olmaya engel değildir.Nitekim ateşte olmanın gül bahçesinde olmaya engel olmadığı, İbrahim aleyhisselamın halinden bellidir...

Ayet meali: "Biz ona şah damarından daha yakınız."

Ve yine ayet meali: "Nerede olsanız, O sizinle beraberdir."

Öyle ise, yar ile her daim beraber olan iğne deliğinde bile olsa, geniş bir sahradadır; aksi halde cihanın geniş sahrasında, cennette gibi görünse de, iğne deliğindedir.Bu sebepten, ziyade genişliğiyle Hakk'ın sırrına cilvegah olan kalp makamını elde etmek gerekir.Ve belki kalp, Hakk'ın elbisesidir.Nitekim "Yer ve gök beni içine alamaz; ancak kulumun kalbi beni içine alır" kutsi hadisi buna remizdir.

İrade sahipleri, batın hırkasını elde ettikten sonra zahirde de hırka giyinirler.Ahlaki olgunluğun sırrını bilmeyenler ise, derviş hırkasına bürünmeyi yeterli sanırlar.Hırka işi bu asırda müşkil bir meseledir; zira özü olmayanlar kabuğa bürünmektedirler.

...

Çalab'ım Bir Şar Yaratmış, 

Hacı Bayram Veli Hazretleri'ne Ait Manası Gizli Sözlerin Şerhi

İsmail Hakkı Bursevi