ethica okumaları, spinoza, ulus baker

59. Önerme: "Faal olduğu açıdan Zihne ilişkin bütün o duygular arasında Sevinçlerden ve Arzulardan başkası hiç yoktur; yani bunlardan hiçbiri Kederli değildir..."


Yani sevinçlerimizin nedeni çoğunlukla biz değiliz - dinlediğimiz bir müzik, okuduğumuz bir kitap, seyrettiğimiz bir film, ilk bakışta aşık olduğumuz biri, doğumumuzdan sonra annemiz, zora düştüğümüzde babamız, dostlarımız vesaire..Bunlar pasif sevinçlerdir, çünkü nedenleri ortadan kalktığında onlar da ortadan kalkarlar.Ama faal olduğumuz sevinçler ve arzular da mümkün: ama onları bizzat "üretmek" zorundayız- çünkü faal olmak üretmek demektir: o halde - bestelediğimiz müzik, yaptığımız bir film, yazdığımız bir kitap, aşık olmayı becerdiğimiz bir an, bu anların hepsi aktif arzulara tekabül eden aktif sevinçlerdir.

Ve bu aktif sevinçler (Fortitudo: ruh güçlülüğü) Spinoza tarafından ikiye ayrılıyor: Ruh Sağlamlığı (Animositas) ve Ruh Cömertliği (Generositas)...Bunlardan ilki tutkularla değil de akılla varlığımızı sürdürmeye çabalama arzumuz.İkincisi ise bir "cömertlik", yani sadece aklımızla insanlarla iletişime girmemiz, onlarla yardımlaşmamız ve ortaklaşmamız- yani toplum...İlkinde bir Ayıklık (Sobrietas), bir Oranlılık (Temperentia), tehlike anında Uyanıklık (Praesentia in periculis animi) var...Bunlar Ruh Güçlülüğüne aitler...Alçakgönüllülük (Modestia) ve Cömertlik (Clementia) ise Ruhun Cömertliğine aitler...Bununla insanlarla bir arada olmak için nedenlerimiz oluyor.

Ethica Okumaları II
Yüzeybilim Fragmanlar
Ulus Baker

umut, keder & iktidar, spinoza, ulus baker, yüzeybilim fragmanlar

Umut, Spinoza'da belki şaşırtıcı bir şekilde kötü duygular arasına katılmıştır.Ama bunun daha derin bir nedeni bulunuyor.Her iktidar insanlarda duygular ve tutkular uyandırarak çalışır.Umut ile korku bu duyguların en belirginleridirler.Ama iktidar bunları "kederli" duygular haline dönüştüren, yani insanların, bendeler olarak güçlerini ve kudretlerini azaltmaya, azımsamaya yarayan temel unsurdur.

Ethica'nın Sırrı

Yüzeybilim Fragmanlar

Ulus Baker

spinoza pratik felsefe, kötülük mektupları, gilles deleuze

Spinoza , kötülüğün bir hiç olduğunu savunan klasik teze özel bir anlam vermektedir.Çünkü ne olursa olsun, her zaman için bileşen ilişkiler vardır (mesela zehir ile kanın parçalarının girdiği yeni ilişkiler arasındaki bileşim) Yalnız, doğanın düzeni uyarınca bileşen ilişkiler, çözülüp dağılmış yani işletilmkten çıkmış olan şu ya da bu ilişkinin korunmasıyla zorunlu olarak örtüşmezler.İşte bu anlamda (kendinde) kötülük yoktur, ama (benim için) kötü vardır: "İnsan bedeninin parçaları arasındaki devinim ve dinginlik ilişkisinin korunmasını sağlayan şey iyidir; buna karşılık insan bedeninin parçalarının kendi aralarında bir başka devinim ve dinginlik ilişkisi almalarını sağlayan şey kötüdür" İlişkisi benimkiyle bileşen her nesneye iyi; ilişkisi başka ilişkilerle bileşmek üzere benimkini çözüp dağıtan her nesneye ise kötü denecektir.

Şüphesiz ayrıntılara inildikçe durum giderek daha da karmaşıklaşır.Bir yandan pek çok kurucu ilişkimiz vardır, öyle ki bir ve aynı nesne bir ilişki altında bizimle uyuşabilirken diğer bir ilişki altında uyuşmayabilir.Öte yandan her bir ilişkimiz de belli bir serbestliğe sahiptir, o kadar ki çocukluktan yaşlılığa ve ölüme dek kaydadeğer bir biçimde değişir.Bir diğer yandan, hastalık ya da başka koşullar bu ilişkileri öylesine değiştirebilir ki, varkalan bireyin aynı birey olmadığı sorulabilir: Bu anlamda, bedenin cesede dönüşmesinden önce gerçekleşen ölümler vardır.Ve nihayet, değişim öyle olabilir ki, değişmiş parçamız, öteki parçalarımızı bozan ve onların aleyhine çalışan bir zehir gibi davranabilir.(birtakım hastalıklar ve uç durumda intihar)

Zehirlenme modeli her türlü karmaşıklığı içerisinde bütün bu durumlar için geçerlidir.Bu model sadece uğradığımız kötülükler için değil, ettiğimiz kötülükler için de geçerlidir.Bizler, sadece zehirlenenler değiliz, aynı zamanda zehirleyenleriz de; hem toksin hem de zehir olarak eylemde bulunmaktayız...

Spinoza, Pratik Felsefe
Kötülük Mektupları
(Blyenbergh ile Yazışma)
Gilles Deleuze