Birkenau'nun huş ağaçları, Auschwitz kampı idarecilerinin, bilindiği gibi, özellikle Avrupa'daki Yahudi halklarının imhasına tahsis etmek istediği yer, ismini bu ağaçlardan alır -birken "huş ağaçları", birkenwald "huş ormanı" demektir.Birkenau kelimesinin sonundaki au eki, huş ağaçlarının yetiştiği çayırı belirtir, dolayısıyla bu bir yer adıdır.Ama bunlar hakkında konuşurken arkadaşımın fark etmemi sağladığı gibi, bu -zaten- acının kendisini de ifade eden bir kelimedir.Almancada au! ünlemi, Fransızcadaki aie! veya İspanyolcadaki ay1 gibi, ıstırabın en dolaysız ifadesidir.Saplantılarımızla beceriksizce kuşatılan kelimelerin derin ve çoğunlukla korkunç müziği.Lehçede buraya Brzezinka derler.
...
Huşlar çorak, ıssız veya silisli topraklara özgü ağaçlardır..Onlara "öncü fideler" denir, çünkü yabani bir fundalık ormana dönüşmeye başladığında ilk yetişen ağaçlar genellikle onlardır.
...
---
Bunu anlatmak dahi yüreğimi sıkıştırıyor.Bu demek oluyor ki, bir "barbarlık yeri" (kamp) olarak Auschwitz, arkadaki dikenli telleri 1940'lı yıllarda yerleştirdi, öndekiler ise bir "kültür yeri" (müze) olarak Auschwitz tarafından çok daha yakın bir zamanda koyuldu.Hangi sebeple?Ziyaretçi akınını yönlendirmek amacıyla dikenli telleri "yöresel bir renk" olarak kullanmak için mi?
...
---
...Ama Birkenau'da ufuk nedir ki?Tüm umutları kırmak için tasarlanmış bu yerde ufuk nedir?Ufuk, öncelikle gözetleme kulesinin hakim olduğu, bu ıssız -bugün ıssız olan, ama bir zamanlar dehşete düşürülmüş bir halkın sesiyle uğuldayan- toprak parçalarıdır.Ayrıca, ormandaki ağaçların tepelerinin oluşturduğu çzigidir.O halde insan, bakışlarını kampın elektrikli tel örgülerinin ötesine, olabildiğince uzağa yöneltmeye çalışmalıdır: Oraya, Fransızcada dendiği gibi, tabiatın "haklarını geri aldığı" ve bu kampta böyle etkin biçimde inkar edilen insan haklarının belki de hala bulunduğu yere.Ama burada ufuk, her şeyden önce, insan boyu yüksekliğinde, nerede durulursa durulsun yaşam kadar görüşü de hapseden, yaklaşık yirmi sıra dikenli telin yatay çizgileridir.
Bütün mekan dikenli tellerle karalanmış, çentiklenmiş, yarılmış, çizilmiş, tırmalanmış.Diken diken yatay çizgiler, görüş alanını karelere bölen optik bir alette olduğu gibi yön bulmak için değil, her şeyden el çekmek için koyulmuş.Demek ki bu, her türlü yönelmenin ve yönünü şaşırmanın ötesinde bir ufuk.Uzaklara doğru açılacakken amansız dikenli tellere çarptığımız yalancı bir ufuk.Teoride hukuki bir mekan olan ve sınırları opak duvarlarla çekilen bir hapishanenin aksine, görünüşte dışarıya "açık" olan Birkenau kampı, hukuku inkar ettiği ölçüde dışarıya kapalı.
...
---
...Fotoğrafların bazılarında, arka planda elektrikli tellerin direkleri görülüyor.Ama ağaçların gövdeleri zaten dev bir hapishanenin parmaklıkları veya daha ziyade, kuşatıcı bir ağın ilmekleri gibi.
---
...Aktarmak için basitleştirmek mi gerekir?Eğitmek için güzelleştirmek mi gerekir?Soruyu şöyle daha da radikalleştirebiliriz: Hakikati söylemek için yalan söylemek mi gerekir?Peki bu sorulara olumlu cevap vermeyi kim üstlenebilir?
---
...Bir kelimenin, maddiliğiyle ilişkilendirdiğimizde alabileceği korkunç manadan korkmadan, gaz odasının bir Sonderkommando üyesi için neredeyse gündelik bir "işyeri", tanıklık işinin cehennemvari yeri olduğunu söylememiz gerekir.
---
...Gördüklerimizden şüphe edebilmek için, hala görmeyi, her şeye rağmen görmeyi bilmemiz gerekir.Yıkıma rağmen, her şeyin silinmesine rağmen.Bir arkeolog gözüyle bakmayı bilmemiz gerekir.Ve işte böyle bir bakış, böyle bir sorgulama sayesinde, şeyler saklı mekanlarından ve mazilerinden bize bakmaya başlar.
---
...Zemin, sağ kaldığı sürece bizimle konuşur ve tarafsız, manasız, önemsiz görüldüğü sürece sağ kalır.Tam da bu nedenle dikkatimizi hak eder.O, tarihin kabuğu gibidir.
...
Etimologlar Fransızcadaki ecorce (kabuk) kelimesinin " deri örtüsü" anlamına gelen Latince scortea'nın ortaçağdaki haline dayandığını söyler.Sanki bir imgenin, eğer bir kabuk gibi düşünülürse, hem bir örtü -bir takı, bir peçe- hem de bir deri, yani yaşam bahşedilmiş, acıya tepki veren ve ölüme mahkum bir yüzey olduğunu aşikar kılmak için.Klasik Latince önemli bir ayrım yapar: Bir değil iki kabuk vardır.Öncelikle üstderi veya cortex vardır.Bu, ağacın dışarıyla doğrudan temas halindeki kısmıdır; ilk olarak kesilen, soyulan (decortiquer) odur.Bu kelimenin -Sanskritteki krtih ve krttih kelimelerinde bulunan Hint-Avrupa kökeni, hem deri hem de onu yaralayan veya kaldıran bıçak anlamına gelir.Bu bağlamda, ecorce gövdenin dokunulmaya, çizilmeye, kesilmeye ayrılmaya en açık olan, mukaddem kısmıdır.
...
Georges Didi-Huberman
Kabuklar
Lemis Yayın
Fransızcadan Çeviren: Elif Karakaya
