...
Çernişevski'nin dergisi "Sovremennik", Herzen'in "Kolokol"u, aydınların çevresinde toplandığı merkezler olmuş, Rus aydınlanmasına yataklık etmiştir.Turgenyev'in "Babalar ve Oğullar" romanının Bazarov karakterinin niteleniş biçiminden esinlenen bu aranışçı insanlar, kendilerini nihilist olaak tanımlıyordu.Sonrasında düşünsel savaşın ağır bir silahı haline getirilen nihilizm kavramı, yaşamı değersizleştiren anlamsızlaştıran bir bakışı değil, eğitimi yücelten, her tür akıl dışılığa akrşı saf tutan, doğa bilimlerinin insanlığı özgürleştireceğine inanan, "sıradan insanın" dünyayı değiştirmeye gücünün yeteceği iddiasında, eşitlik talebi mevzisini ifade etmenin aracıydı.
...
Sofya, Rusya'dan alabileceği bir lisansüstü derecenin işine yarayabileceğini ummuş fakat bu sınavların da kadınları kabul etmediği gerçeğiyle yüzleşmiş, lise öğretmenliği teklifini ise "Çarpım tablosunda pek iyi değilim" diyerek reddetmiştir.
...
21 Temmuz 1882'de Paris Matematik Cemiyeti'ne üyeliği kabul edilen Sofya, 1883'te Stockholm Üniversitesi öğretim kadrosuna alınmış ancak uzun süre maaşsız çalışmıştır.33 yaşındaki Sofya, Avrupa'da bir üniversite kürsüsünde ders anlatan ilk kadın olmuştur.Yeni bir dil öğrenmek zorunda olan Sofya, içinde bulunduğu durumun kadınlara üniversite kürsülerinin açılması konusunda ağır bir sorumluluk taşıdığını düşünmektedir.
Stockholm'deki ilk günlerinde bir gazete Sofya'dan şöyle söz eder: "Bugün sizi herhangi bir prensin ya da cahil bir yüksek mevkilinin değil bilimin prensesi ile tanıştırmalıyız.Bayan Kovalevskaya şehrimizi, ziyareti ve İsveç'teki ilk kadın akademisyen oluşuyla onurlandırıyor."
Sofya'ysa durumu şöyle karşılar; "Şuna bakın, beni prenses ilan ettiler, oysa bana maaş ödemelerini yeğlerdim."
...
Burjuvazinin kadının emek gücüyle imtihanı ve Sofya'dan geriye kalan
Sofya'nın yaşam öyküsü, emek gücünün feodal bağlardan özgürleştiği bir üretim ilişkileri evresinde, çok sayıda emekçinin burjuvazi tarafından bilimsel alanda istihdam edildiği bir aralıkta, genç sayılabilecek kapitalizmin kadınlarla sınavının resmini de sunmaktadır.
Kadınlar yalnızca eğitim değil, üretim sürecinin de parçası olmayı talep etmekte, toplumsal rollere eşit bir düzlemde talip olmakta, bu hak için mücadele etmektedir.Öte yandan burjuvazi kadının emek gücüne sırtını dönmemekte ancak aristokrasi ve gericilikle uzlaşı aranışından da vazgeçmemektedir.Kadın emeği, burjuvazinin ihtiyaçları, kadınların mücadelesi ve feodal bağların gerilimi altında bir kriz başlığı, bir çarpışma sahnesidir de.
Kadının emek cücü, burjuvazinin ihtiyaçları ve işçi sınıfı korkusuyla hızla gericileştiği bir döneme sıkışmış, bu sıkışıklık Sofya'ya üniversite kürsüsünde ücretsiz dersler verdirmiş, devrimciliğinden şiddetle ürkütmüş, maaşından kesinti yaptırmış, bir taraftan da onu prenses ilan etmiştir.
Ancak ne Sofya bir prenses ne de yaşamı öylesine bir başarı öyküsüdür.Bu genç kadının izleri, kadınlara bugün de cesaret aşılayacak, yaşamı olağanüstü bütünlüğüyle kavramanın ilhamı olacak derinliktedir.Sofya, ufkun uzaklığına aldırmadan koşacak kadınlara bugün de soluk olmayı beklemektedir.
Evrim Gökçe
Aydınlanma Mücadelesinde Bir Kadın;
İntegralden Komün Barikatlarına:
Sofya Kovalevskaya
Tarihselci Yöntem ve Bilim Tarihi
Yazılama Yayınevi
