Benim tam da hayatımı değerlendirmede ve mahkum etmede kullandığım düşünce araçlarının hepsi de benim tarafımdan değil, onlar tarafından icat edildi.Ben kendim de bu dünyaya onların sayesinde geldim.Onların sayesinde öğrendim ve yetiştim.Demiri onlar çıkardılar, ormanları kesmeyi bize onlar öğrettiler, inekleri ve atları onlar evcilleştirdiler, tahıl ekmeyi ve birlikte yaşamayı bize onlar öğrettiler, yaşamımızı onlar düzenlediler ve bana konuşmayı ve yazmayı onlar öğrettiler.Ve onların bir ürünü olan, onlar tarafından yedirilen, içirilen, öğretilen ben, onların düşünceleri ve sözcükleriyle düşünerek bütün bunların saçmalık olduğunu savundum."Yanlış olan bir şey var!" dedim kendime."Bir yerlerde büyük bir hata yaptım."Ancak nerede hata yaptığımı anlamam çok zamanımı aldı.
---
Ancak söylemesi tuhaftır, bu sahtekarlığı fark etmiş ve reddetmiş olmama rağmen bana bu insanların vermiş oldukları ünvanı, sanatçılık ve öğretmenlik ünvanını reddetmedim.Bir sanatçı olduğumu ve ne öğrettiğimi bilmesem de herkese öğretmenlik yapabileceğimi saf şekilde düşünüyor ve düşündüğüm gibi de hareket ediyordum.
---
Biz de kitaplar ve makaleler yazdık.Ancak böylesi faydasız bir işi yapabilmek ve çok önemli insanlar olduğumuza emin olabilmek için faaliyetlerimizi haklı çıkarak bir kurama ihtiyacımız vardı.Kendi aramızda bu kuramı geliştirdik: "Var olan her şey akılla açıklanabilir.Var olan her şey tekamül eder.Ve her şey kültür yoluyla tekamül eder.Kültürün ölçütü ise kitap ve gazete tirajlarıdır.Bizlere bir ücret ödeniyor ve saygı gösteriliyor, çünkü bizler kitap ve gazetelere yazılar yazıyoruz.Bu yüzden de insanların en faydalısı ve en iyisi biziz."
---
Eğer ki hayatın henüz keşfetmediğim ve bana mutluluk vaat eden bir yönü daha -evliliğim- olmamış olsaydı, on beş yıl sonra varacak olduğum o çaresizlik noktasına belki o günlerde varmam gerekirdi.
---
Şunu kabul ediyorum ki, bizimkisi hayatın kendisi değil bir taklidiydi.
İtiraflarım
Tolstoy
