çapulculuğun tarihsel ve dilsel kökenlerine dair, gezi parkı direnişi

"Dadaloğlu der ki halim yamandır
Dağ başları yine tozdur dumandır
Hak bilir ya bu gün hodri meydandır
Tutmak gerek geçitleri belleri"

...1909'da, yaygın grevler üzerine Serseri ve Mazanne-i Su'Eşhas (Serseriler ve kötü halli olduğundan kuşkulanılan kişiler) kanunu çıkarılmış, 12 Eylül darbesinden sonra da basının serseri kanunu adını taktığı, serserilik kavramını içeren hukuki düzenlemeler yapılmıştır.
...
Kırım savaşı döneminde sayıları artan, silah altına alınmamış talimsiz askerlerden oluşan gönüllü birliklere başıbozuk asker adı verilirdi.1877 Savaşı'ndan sonra başarısızlığı iyice açığa çıkan usul terk edildiyse de, taşradan İstanbul'a gelen yersiz yurtsuzlara zamanında şehri dolduran askerlere söylendiği gibi başıbozuk denir oldu.Zamanla ordu mensubu olmayan herkese başıbozuk denmeye başlandı, hatta şimdi sinema biletlerinin tam ve öğrenci diye iki kategoriye ayrılması gibi, kumpanya, tiyatro vb. kapılarında bilet fiyatları, asker ve başıbozuk olarak sınıflandırılmaya başlanmıştı... 

Gündelik Hayatımızın Tarihi-Kudret Emiroğlu

---

...Söz konusu ettiğimiz çapul, çaput, çapaçul  örneklerinin OBEB’i çap’tır. “çap”mak eylemi koşmak, dörtnala gitmek, akın etmek anlamında Eski Türkçe bir kök. Nitekim Nişanyan da “çapul” sözcüğünün bu “çap”mak eyleminden geldiğini söylüyor. Muhtemelen “çapulcu sürüsü” şeklinde deyimleşmiş olan söz grubunun başıbozuk, düzensiz saldırı gerçekleştiren topluluk olmasından yorumla söylüyor bunu. Doğrudur da, yani çapul sözcüğü “çapmak”tan gelir. Eğer böyleyse çaput ve çapaçul sözcükleri de aynı çapmak eyleminden gelmektedir diyeceğim ben. Peki ama çapmak ile çapul, çapulcu arasında koşmak, saldırmak, dörtnala gitmek bağlamında bir ilgi var da çaput “eski bez parçası” ise bu ilgiyi nasıl kuracağız, diyenlere “çapul” o başıbozuk sürüsüsün yaptığı saldırı ise çaput da o çapulu gerçekleştirenlerin üstündeki eski püskü giysi olmalıdır diyeceğim. Çapaçul o görünümdür. Farsça “çapan” ve Türkçe “çul” sözcüklerinin bileşimi olduğunu değil Türkçe çapmak ve Türkçe çul sözcüklerinin birleşimi olduğunu düşünmek gerekir... 

Çapuldan Gelen Çapaçul Çapulcular-Mehmet İşten